Sensacyjne odkrycie w kamieniołomie Zachełmie k/Kielc

     Unikatowego odkrycia najstarszych na świecie śladów czworonogów w nieczynnym kamieniołomie Zachełmie k/Zagnańska dokonali pracownicy Państwowego Instytutu Geologicznego i Uniwersytetu Warszawskiego. Po raz pierwszy, zagadkowe tropy zauważył w 2002 r. paleontolog Grzegorz Niedźwiedzki prowadzący badania terenowe w wyrobisku, natomiast w 2004 r. to samo znalezisko stało się udziałem dr inż. Zbigniewa Złonkiewicza z Oddziału Świętokrzyskiego PIG. Początkowe trudności z interpretacją znaleziska spowodowały jednak, że dopiero w kilka lat po ostatnim odkryciu sprawa znalazła swój naukowy kontekst w postaci dokładniejszych badań fragmentu profilu z tropami przeprowadzonych przez Grzegorza Niedźwiedzkiego i Piotra Szreka. Pierwsza wzmianka o znalezisku z Zachełmia autorstwa obu naukowców ukazała się we wrześniowym numerze Przeglądu Geologicznego w 2008 roku, pod znamiennym tytułem: ,,Wyjście kręgowców na ląd - zapis w dewonie Gór Świętokrzyskich"".
     Trwające kilka lat badania znalazły swój finał w postaci artykułu ,,Tetrapod trackways from the early Middle Devonian  of Poland"", który ukazał się w styczniowym numerze prestiżowego czasopisma naukowego Nature. Publikacja autorstwa odkrywców tropów: Grzegorza Niedźwiedzkiego (Uniwersytet Warszawski) i Piotra Szreka (Państwowy Instytut Geologiczny) oraz Katarzyny i Marka Narkiewiczów (Państwowy Instytut Geologiczny) i Per Erika Ahlberga (Uniwersytet w Uppsali) rzuciła nowe światło na szczegóły dotyczące wyjścia pierwszych kręgowców na ląd. Na podstawie analizy skał zawierających tropy w Zachełmiu ustalono, że pochodzą one z wczesnego środkowego dewonu (eiflu) i są przeszło 18 mln lat starsze niż najstarsze znaleziska zwierząt uważanych do tej pory za pierwsze czworonogi które wyszły na ląd. Naukowcy dowiedli ponadto, że środowisko w jakim dokonało się to przełomowe wydarzenie stanowił bardzo płytki, okresowo wynurzający się szelf kontynentalny. Tym samym wskazano, że kolebką pierwszych czworonogów nie musiały być, jak do tej pory sądzono wodne środowiska śródlądowe (rzeki, jeziora), ale płytkie środowiska morskie rozciągające się na szelfach kontynentalnych.
     Okrycie z Zachełmia stanowi prawdziwy przełom w nauce ostatnich kilkudziesięciu lat, a zarazem wielką szansę na rozwój regionu świętokrzyskiego poprzez geoturystykę. W rejonie kamieniołomu planuje się poprowadzenie Świętokrzyskiego Szlaku Archeo-Geologicznego, który dodatkowo wyeksponuje to światowej rangi stanowisko.

Dodatkowe informacje na temat odkrycia z Zachełmia można znaleźć na stronie Państwowego Instytutu Geologicznego:

http://www.pgi.gov.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=2347&Itemid=2 - zwięzły opis historii i interpretacja znaleziska tropów w Zachełmiu   

http://www.pgi.gov.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=2346&Itemid=2 - dokumentacja fotograficzna prac terenowych na stanowisku w Zachełmiu

Dla zainteresowanych anglojęzycznym streszczeniem odkrycia w Zachełmiu link do abstraktu artykułu w Nature:

http://www.nature.com/nature/journal/v463/n7277/full/nature08623.html - streszczenie artykułu, ryciny zawarte w tekście (Figures and tables) oraz informacja uzupełniająca z dokładnymi danymi na temat stanowiska w Zachełmiu oraz opisem materiału paleontologicznego (Supplementary info).